سال ۲۰۰۱ «گی دولیل» کارتونی‌ست شناخته‌شده کانادایی که اجازه پیدا می‌کند به کره شمالی سفر کند. دولیل در مدت اقامت دو ماهه برای کار در یک شرکت انیمیشن‌سازی در پیونگ‌یانگ، مشاهداتش از فرهنگ آن‌جا و زندگی معدود کره‌ای‌هایی را که با آن‌ها برخورد دارد با لحن طنزآمیز خاص خودش روایت می‌کند. نتیجه این روایت به یکی از معروف‌ترین سفرنامه‌های مصور تبدیل می‌شود. روایتی از کشوری که گویی همه مردمانش با نجوا با هم حرف می‌زنند و حواس‌شان هست که خارجی‌ها چیزی بیشتر از آنچه باید را نبینند.
سفری به کره شمالی نوشته و طراحی گی دولیل یکی از معروف‌ترین سفرنامه‌های مصور است که معمولاً نام آن در فهرست برترین گرافیک‌ناول‌ها به انتخاب مؤسسات و سایت‌های معتبر به چشم می‌خورد. گی دولیل سال ۱۹۶۶ در کِبِک کانادا متولد شد و به همراه همسر و دو فرزندش در جنوب فرانسه زندگی می‌کند.
دولیل حدود ده سال انیماتور بوده و همین باعث شده در طراحی خبره شود. او بیشتر با سفرنامه‌های مصورش درباره زندگی در کشورهایی که فضای سیاسی خاص دارند، از برمه و کره‌ی شمالی گرفته تا چین و فلسطین، شناخته می‌شود.
دولیل را نمی‌توان نویسنده و هنرمندی سیاسی دانست؛ چرا که کتاب‌هایش تا حد زیادی بر زندگی روزمره و تجربه‌های شخصی‌اش در کشورهای مقصد تمرکز دارند. روایت‌های مستند و طنزآمیزی که البته از نقد اجتماعی خالی نیستند و با نگاهی خاص فضای زندگی آن کشورها را به تصویر می‌کشند.
کتاب را بخوانید. این اولین توصیه به هر کسی است که جذب مجموعه جدید کتاب‌های مصور نشر اطراف شده است. اگر این کتاب را برای شروع انتخاب کردید یا هر یک از 3 کتاب دیگر مجموعه را فرقی نمی‌کند. کتاب را به عنوان اولین کمیکی که در سال‌های اخیر برای مخاطب بزرگسال به ایران آمده است بخوانید. حقیقتاً گفتن از کتاب‌های کمیک آن هم در ژانر سفرنامه‌ای آن جور که باید حق مطلب را ادا نمی‌کند. اما به نیت معرفی هم که شده بگذارید دورنمایی از این کتاب برایتان ترسیم کنم.
سفرنامه‌ها را در دنیای ادبیات می‌توان شیرین‌ترین زیرمجموعه ناداستانی نامید. چه نوشته‌ها و تصاویر رنگارنگ منصور ضابطیان باشد چه تصویرگری‌های سیاه و سفید گی‌دولیل. پیونگ یانگ را خودم اولین بار به دو علت خریدم؛ اول خود “پیونگ یانگ” و دوم سبک “مصور” آن که به جرئت می‌توان گفت بعد از مجموعه شهیر تن تن اولین کمیک ترجمه شده‌ای بود که به زبان فارسی ورق می‌زدم!
قبل از شروع کتاب باید بدانید که گی‌دولیل تنها یک تصویرگر است که برای تصویرگری و کار در یک استودیوی انیمیشن در پیونگ یانگ عازم کره شمالی می‌شود. پس نباید او را جاسوس یا یک نماینده سیاسی ببینید. این‌ها را می‌گویم چون می‌دانم اسم کتاب ناخودآگاه دید ما را سیاسی می‌کند. دولیل در مدت اقامت دو ماهه‌اش در پیونگ یانگ هر آنچه به چشم دیده و به گوش شنیده را به سادگی به تصویر درآورده است و گاهاً نگاه طنازانه‌اش را هم در روایت دخیل کرده است.
سادگی تصاویر، جای خالی رنگ‌ها و ریزه‌کاری‌هایی که اغلب در رمان‌های گرافیکی برای جذب مخاطب کودک و نوجوان استفاده می‌شود، مهم‌ترین ویژگی است که خواندن کتاب را برای مخاطب راحت‌تر کرده است. علاوه بر آن، متن کتاب از تکلف به دور است و هرجایی که عبارات جدید و موقعیت‌های ناآشنا پدید آید دولیل به شیرینی یادداشتی را اضافه کرده و دل مخاطب را به دست می‌آورد. صمیمیت روایت به قدری است که انگار یک صبح تا عصر دولیل را به حرف گرفته‌ای که سفر دو ماهه‌اش را از پیونگ یانگ مرموز برایت روی دایره بریزد.
کره شمالی شاید مرموزترین و عجیب‌ترین کشور جهان باشد. منطقه‌ای که از دنیای وب گریزان است و رایج‌ترین وسیله این روزهای جهان، یعنی تلفن‌های همراه، هنوز هم در این نقطه ناشناخته است. همین‌ها است که نه تنها ارتباط مردم جهان را با ساکنین آن منطقه مسدود کرده بلکه خود آن‌ها نیز وسیله‌ای برای سخن گفتن از ویژگی‌های جغرافیایی و فرهنگ زندگی‌شان به دیگر مردم جهان ندارند. از این رو این قسم کتاب‌ها را می‌توان تنها منبع اطلاع‌رسانی برای مخاطب همیشه کنجکاو، آن هم در این دوره زمانه سیاست‌زده که نام کره شمالی هم کم به میان نمی‌آید، دانست.
نخستین شوک داستانی در همان صفحات اول در هنگام مواجهه مأموران فرودگاه با محتویات چمدان دولیل رقم می‌خورد. یک نسخه از کتاب 1984 اورول که دولیل برای مطالعه با خود به سفر آورده و متوجه می‌شود در انتهای سفر باید آن را به مترجم خود تحویل دهد! پس از آن، حقایق یکی بعد از دیگری بر وی روشن می‌شوند. از خاموشی‌های شبانه شهر و نشان‌های روی سینه مردم گرفته تا ممنوعیت استفاده از خودرو در یکشنبه‌ها.
دولیل در یکی از پنج هتل پیونگ یانگ ساکن است که فقط طبقه پانزدهم آن در شب‌ها هم برق دارد. از مشکلات دیگری که سفر را برای او سخت می‌کند مسلط نبودن کره‌ای‌ها به زبان انگلیسی و لزوم حضور مترجم در تمام لحظات است.
دولیل تنها اوقاتی که با خارجی‌های دیگر هم کلام می‌شود می‌تواند مستقیم با آدم‌ها صحبت کند. دولیل در این سفر به موزه‌ها و مناطق شهری و تفریحی شهر سر می‌زند و مشاهداتش را به زبان تصویر یادداشت می‌کند. سادگی روایت اما برخی اتصال های داستان را سکته‌دار کرده است و مخاطب موقعیت زمانی را گاها به درستی متوجه نمی‌شود . البته به دلیل غیر داستانی بودن اثر آن‌چنان به کتاب صدمه‌ای نمی‌زند.
طبیعی است که در این سبک کتاب انتظار شخصیت پردازی های قوی را از نویسنده نداشته باشیم با این حال در همان مدت زمان کوتاه اقامت نویسنده با توجه به آن که با گروه گسترده‌ای از انسان ها برخورد نمی‌کند اما همان کاراکتر‌های پر تکرار راهنما، مترجم و دوستان وی که روزانه باآن‌ها برخورد دارد هم چندان در حاشیه نیستند و دولیل آن‌ها را اندکی به متن کشانده است.
آنچه بیشتر در ذوق می‌زند، تصاویر سیاه و سفید کتاب آن هم برای مخاطب آشنا به کمیک‌های جزئیات و رنگارنگ ژانر کودک و نوجوان است. شاید بتوان با کمی تأمل، دلیل این ترجیح دولیل به حذف رنگ از تصاویرش درک کرد. این بی‌آلایشی نقاشی‌ها به جلب توجه مخاطب به متن سفرنامه و فاصله گرفتن از پنجره نگاه کودکانه کمک شایانی کرده است. ترجمه کتاب هم روان است و عاطفه احمدی در برگردان کلمات و مفاهیم طنز، کارش را به خوبی انجام داده است.
0 نظر ثبت شده